83
بحثی در چگونگی «سؤال قبر»
ج6 ص280.
متن سخن علامه مجلسی(ره):فصل: و ليس ينزل الملكان إلاّ على حيّ و لا يسألان إلاّ من يفهم المسألة و يعرف معناها و هذا يدل على أن الله تعالى يحيي العبد بعد موته للمساءلة و يديم حياته بنعيم إن كان يستحقه. او بعذاب ان کان یستحقّه.
متن سخن علامه طباطبائی(ره):لعل المراد أن الانسان لا يبطل بعد الموت و لا ينعدم بالكلية بل له نوع من الحياة غير الحياة الحسيّة التى يفقدها بالموت، قال صلى الله عليه و آله: و إنما تنتقلون من دار إلى دار، الحديث. و أما الروايات الدالة على إدخال الروح فيه إلى حقويه في القبر فهى تمثيل للمسألة كما أن الروايات الدالة على قولهما له: نم نومة العروس و إنامتهما له و غير ذلك تمثيل لمكثه في القبر في انتظار البعث.
ترجمه سخن علامه مجلسی(ره): فصل: آن دو ملک (منکر و نکیر) نازل نمی شوند مگر بر انسان زنده، و سؤال نمی کنند مگر از کسی که پرسش را بفهمد و معنای آن را بداند. و این دلیل است بر این که خداوند متعال بنده را بعد از مرگش زنده می کند برای پرسش. و ادامه می دهد به حیات او با نعمت، اگر استحقاق نعمت داشته باشد. و با عذاب اگر مستحق عذاب باشد…..
ترجمه سخن علامه طباطبائی(ره): گویا مراد از سؤال قبر این است که انسان پس از مرگ باطل نشده و بالکلیّه معدوم نمی شود. بل برایش نوعی از حیات هست، غیر از حیات حسّی که با مرگ از دست می دهد، همان طور که رسول خدا صل الله علیه و آله فرمود: از عالمی به عالم دیگری منتقل می شوید.
و اما حدیث هائی که دلالت دارند بر «ادخال روح به بدن تا پائین کمرش در قبر»، تمثیل است برای پرسش. چنانکه حدیث هائی که دلالت دارند بر سخن آن دو ملک: «بخواب مانند خواب عروسان» و او را می خوابانند و از این قبیل، تمثیل است بر درنگ او در قبر در انتظار فرا رسیدن محشر.
بررسی: در همین سخن مختصر و چند سطری هر دو بزرگوار، جای سؤال های متعدد هست. و همین طور در کلام هر کسی که درباره سؤال قبر اظهار نظر کرده است.
و آن چه بندۀ حقیر پس از سال ها تحقیق و فکر درباره سؤال قبر، به دست آورده ام، این است که اصل این موضوع از اصول عقاید اسلامی، به ویژه شیعی است و انکار آن به منزله انکار یک اصل است (البتّه از اصول درجه دوم). و غیر از این هیچ چیزی به طور قاطع نمی توان دربارۀ کیفیّت و چگونگی و ابعاد و جزئیات آن، گفت.
و دقیقاً همین طور است «رَجعت».
فقط دو جمله: اصل سؤال قبر از مسلّمات است. اصل رجعت (فی الجمله) از مسلّمات است.