56
باز بحثی درباره «لَا جَبْرَ وَ لَا تَفْوِيضَ بَلْ أَمْرٌ بَيْنَ أَمْرَيْنِ»
ج4 ص197.
متن سخن علامه مجلسی(ره):وَ قَالَ الصَّادِقُ(ع) لَا جَبْرَ وَ لَا تَفْوِيضَ بَلْ أَمْرٌ بَيْنَ أَمْرَيْنِ عَنَى بِذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمْ يَجْبُرْ عِبَادَهُ عَلَى الْمَعَاصِي وَ لَمْ يُفَوِّضْ إِلَيْهِمْ أَمْرَ الدِّينِ حَتَّى يَقُولُوا بِآرَائِهِمْ وَ مَقَايِيسِهِمْ فَإِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ حَدَّ وَ وَظَّفَ وَ شَرَعَ وَ فَرَضَ وَ سَنَّ وَ أَكْمَلَ لَهُمُ الدِّينَ فَلَا تَفْوِيضَ مَعَ التَّحْدِيدِ وَ التَّوْظِيفِ وَ الشَّرْعِ وَ الْفَرْضِ وَ السُّنَّةِ وَ إِكْمَالِ الدِّينِ.
متن سخن علامه طباطبائی(ره):سیجيئ في باب الجبر و التفويض من المجلد الثالث أنّ معنى الرواية نفى الجبر و التفويض في الافعال و إثبات الواسطة لانفى الجبر في الافعال و التفويض في الاحكام.
ترجمه سخن علامه مجلسی(ره): و امام صادق(ع) فرموده است: «لَا جَبْرَ وَ لَا تَفْوِيضَ بَلْ أَمْرٌ بَيْنَ أَمْرَيْنِ» و مراد آن حضرت این است که خداوند متعال بندگان را بر گناهان مجبور نکرده است و امور دین را به بندگان وانگذاشته است تا به ره آورد رأی های شان و قیاس های شان، قائل باشند. زیرا خداوند عزّ و جلّ، حدود دین را تعیین کرده، وظایف را مشخص کرده، تشریع کرده، واجب کرده و مستحب کرده و دین را برای بندگان تکمیل کرده است. پس با وجود تحدید، توصیف، تشریع واجب و مستحب، و تکمیل دین، جائی برای تفویض (واگذاشتن احکام به مردم) نیست.
ترجمه سخن علامه طباطبائی(ره): در باب «جبر و تفویض» از مجلد سوم[1]، خواهد آمد که معنی این حدیث، نفی جبر و تفویض، در افعال، و اثبات امر واسط است، نه نفی جبر در افعال، و نفی تفویض در احکام.
بررسی: آیا مرحوم مجلسی با این مسئله که برای هر علم آموز مبتدی نیز روشن است، آشنا نیست که بحث جبر و تفویض را به عرصۀ علم فقه کشیده است-؟ پاسخ این پرسش در مبحث شماره 61، به خوبی روشن خواهد شد و معلوم خواهد شد که حق با علامه مجلسی است.