4
بحث در تحریف کتاب و عدم تحریف
ج اول ص134 و 135.
متن حدیث: بخشی از وصیّت امام کاظم(ع) بر هشام بن حکم: يَا هِشَامُ ثُمَّ ذَمَّ الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ فَقَالَ وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما أَلْفَيْنا عَلَيْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ كانَ آباؤُهُمْ لا يَعْقِلُونَ شَيْئاً وَ لا يَهْتَدُونَ وَ قَالَ تَعَالَى إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ وَ قَالَ وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ ثُمَّ ذَمَّ الْكَثْرَةَ فَقَالَ وَ إِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ قَالَ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ وَ أَكْثَرُهُمْ لَا يَشْعُرُونَ
متن بیان علامه مجلسی(ره):…. و قوله بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ، ليس في قرآننا و هذه الآية في سورة لقمان و فيها «بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ» و لعله كان في قرآنهم كذلك. و كذا ليس في هذا القرآن «و أكثرهم لا يشعرون» فإما أن يكون هذا كلامه(ع) أو أنه أورد مضمون بعض الآيات
متن فرمایش علامه طباطبائی(ره):هذا الاحتمال منه رحمه الله مبنيّ على القول بوقوع التحريف في القرآن و قد بينّا فساده في محله. بل الحق أن ذلك من خطأ النساخ أو الراوي في ضبطه، وكيف يمكن أن يستدل عليه السلام بآية لا سبيل للمخاطب على الحصول عليها ولو فرض و قوع التحريف.
ترجمه حدیث: ای هشام، سپس خداوند نکوهش کرده آنان را که تعقّل نمی کنند: «وَ إِذا قيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما أَلْفَيْنا عَلَيْهِ آباءَنا أَوَ لَوْ كانَ آباؤُهُمْ لا يَعْقِلُونَ شَيْئاً وَ لا يَهْتَدُون». و خداوند فرموده است: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذينَ لا يَعْقِلُونَ» و نیز فرموده است: «وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يعقلون». سپس کثرت را نکوهش کرده و فرموده: «وَ إِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَن فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبيلِ اللَّه». و فرموده است: «أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْقلَُون و أَكْثَرَ هُمْ لا يَشْعُرُون».
ترجمه بیان علامه مجلسی(ره):…… و این که گفته است: «بل اکثر هم لا یعقلون»، چنین آیه ای در قرآن ما[1] نیست و این آیه در سوره لقمان و بدین صورت است «بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ». و ممکن است در قرآن آنان بدان صورت بوده است. و همچنین در این قرآن «أَكْثَرُهُمْ لا یشعرون» نیز نیست. پس یا این سخن کلام خود امام(ع) است نه آیه، یا امام(ع) در مقام ذکر مضمون برخی آیه ها است.
ترجمه فرمایش علامه طباطبائی(ره): این احتمال از او (مجلسی) رحمه الله، بر قول به تحریف قرآن مبتنی است. و ما در جای خود فساد این قول را بیان کرده ایم. حق این است که این اشتباه از خطای نسخه برداران، یا خطای راوی در ضبط حدیث باشد.
و چگونه ممکن است امام(ع) سخنش را با آیه ای استدلال کند که مخاطب هیچ دسترسی به آن ندارد گرچه فرضاً تحریف هم پذیرفته شود.
بررسی: با افتخار باید گفت که این کلام علامه طباطبائی کاملاً درست است بویژه بخش اخیرش که می فرماید: حتی اگر فرضاً کسی به تحریف قرآن قائل باشد باز باید گفت این از آن قبیل نیست زیرا امام(ع) به قرآنی که مخاطب به آن دسترسی ندارد استدلال نمی کند.
همان طور که خود مجلسی(ره) نیز برگشته و می گوید: پس یا این سخن خود امام(ع) است نه آیه، یا امام(ع) در مقام ذکر مضمون برخی آیه ها است.