پرسش دوازدهم: انبار کردن و دپو کردن کالا
آیا انبار کردن و دپو کردن کالا، مصداق عطله است؟
پاسخ: ابتدا لازم است توجه شود؛ کالای انبار شده از نظر «منشاء به دست آمدن آن» سه نوع است:
انبار همیشه لازم است، و هر چیز لازم گاهی به صورت حلال به کار گرفته می شود و گاهی به صورت حرام. انبار کردن حرام بر سه نوع است:
۱- عطله: همانطور که در اصل کتاب و در این الحاقیه گفته شد، عطله آن است که کسی مال منقول یا غیر منقول را بدون هدف و قصد، به طور عاطل و باطل نگه دارد.
مجازات: حکومت صاحب چنین مالی را موظف و مکلف می کند که آن را از حالت عطله خارج کند و به بازار عرضه کند.
۲- اگر کسی مالی را به قصد ایجاد قیمت بالا، یا به انتظار قیمت بالا، انبار کند، او عطله کننده نیست، زیرا در این کار هدف و قصد دارد، اما چون قصد و هدفش نامشروع است از نظر حکومت او هم عطله گر است و هم مجرم.
مجازات: چنین شخصی هم به اخراج مال از انبار مکلف می شود (نه به دلیل احتکار، بل به دلیل عطله) و هم تعزیر می شود.
در صورت اول، تنها رفتار و عملش یک عمل باطل و حرام است، لذا تنها به اصلاح عمل خود مکلف می شود. اما در صورت دوم مرتکب جرم هم شده، لیکن از آن جرم هائی نیست که «حد» داشته باشد، مگر در صورتی که این جرمش مصداق فساد باشد که مجازات «مفسد فی الارض» را دارد.
۳- اگر اصل آن کالا را با تجارت تلقّی، به دست آورده، کالا مصادره می شود، زیرا که با عقد باطل و معاملۀ حرام، آن را تملک کرده است، تعزیر هم دارد.