قانون صوت: جهان سرتاسر پر از صوت و غرّش ها است؛ همین کره زمین ما در حرکت انتقالی و وضعی اش غرّش عظیمی دارد و چون ما پدیده های درون همان غرش هستیم، آن را نمی شنویم. و این که انسان اصوات با فرکانس بالا را نمی شنود، به همین دلیل است. مواد و انرژی های جهان، از درون اتم، کره، منظومه و کهکشان تا عرصۀ فضای بس پهناور پر از انرژی، پر از صوت و صدا هستند.
و این خود یک قانون چهارم است در این سوره.
فرمول: جهان- صوت= جهان- حرکت.
و نتیجۀاین، یکی از دو فرمول زیر است.
1- جهان فاقد حرکت= همان مادۀ اولیۀ کوچک.
2- جهان فاقد حرکت= جهان- جهان= هیچ.
کدام صحیح است؟ نمی دانم و این یکی از میلیون ها موارد جهل من است اما به نظر می رسد فرمول دوم صحیح باشد. زیرا ماده اولیه جهان نیز که با «امر= کن فیکون» به وجود آمده، همان «ایجاد شدن» یک حرکت است.
زجراً: یک دکّ کردن و راندن ویژه و نامأنوس و ناشناخته برای عموم مردم.
فالتالیات ذکراً: تالیات در دو معنی کاربرد دارد:
تالیات: دنبال کنندگان.
تالیات: تلاوت کنندگان.
در آیه مورد نظر ما مراد معنی اول است همان طور که در سورۀ نازعات به صورت «فالمدبّرات امراً» آمده است، یعنی دنبال کنندگان.
مفسرین (قدس سرهم)، نظر به کلمه «ذکر»، تالیات را به ملائکه ای که ذکری را تلاوت می کنند تفسیر کرده اند همان طور که در مباحث پیشین گذشت. یعنی به خاطر کلمۀ ذکر، قواعد مسلّم زبان را زیر پا گذاشته اند. اما خود قرآن معنی کلمه ذکر را برای ما روشن کرده است که از آن به «امر» تعبیر کرده «لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْر»، آن گاه خودش امر را معنی کرده: إِذا قَضى أَمْراً فَإِنَّما يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ[1].- إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ[2].
در سوره نحل آیه 40 از آن با لفظ «قول» تعبیر کرده است: إِنَّما قَوْلُنا لِشَيْءٍ إِذا أَرَدْناهُ أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ.
و در آیه های سوره های مورد بحث ما گاهی با «اَمر» و گاهی با «ذکر» تعبیر کرده است.
در آغاز، به جهان فرمان داده: چنین باش و چنین برو و این چنین کار بکن. و جهان با همۀ وجودش در پی عمل به آن امر است. و این همان ذکر است که در سوره مرسلات به صورت «فالملقیات ذکراً» و در سورۀ نازعات «فالمدبّرات امراً» و در سوره ذاریات: «فالمقسمات امراً» آمده است.
فالتالیات ذکراً: پس، سوگند به دنبال کنندگان ذکر- به دنبال آن امر و آن ذکر می دوند که به آن عمل کنند. همان طور که گفته می شود سرباز به دنبال فرمان فرمانده رفته است که به آن عمل کند.